فرصت تحوّلِ دلها
- ماه فرصتها
ماه رمضان «ماه تلطیف دل و جان است.» ۱۴۰۲/۱/۱۵ زندگی مادّی و بخصوص زندگی ماشینی «روابط ما را، درون ما را، باطن ما را، عملکرد ما را از لطافت می‌اندازد.» ۱۳۸۶/۶/۲۳ و از طرفی بشر «در میان انواع عوامل و موجبات غفلت از خدا و از راه او محاصره شده و انگیزه‌هاى گوناگون، او را به سمت پایین و تنزّل و سقوط مى‌کشاند.» ۱۳۶۹/۱/۱۸ و از آنجا که ماه رمضان، «ماه فرصتها» ۱۳۸۶/۶/۲۳ است «به برکت ماه رمضان، برای مسلمان فرصتی پیش می‌آید که باید از آن در جهت تقویت حیات معنوی و نشاط مادی خود استفاده کند.» ۱۳۸۱/۹/۱۵ «اگر از این فرصتها بتوانیم درست استفاده کنیم، یک ذخیره‌ی عظیم و بسیار ارزشمندی در اختیار ما خواهد بود.» ۱۳۸۶/۶/۲۳
در حقیقت ماه رمضان فرصت بسیار مغتنم برای تقرب به خدا است؛ چرا که معمولا «گرفتاری زندگی؛ گرفتاری معاش؛ گرفتاری امور شخصی؛ گرفتاری اهل و اولاد، و انواع گرفتاریها مانع می شود که ما به خودمان، آن چنان که شایسته است، برسیم.» ۱۳۷۱/۱۲/۴ و فرصت بسیار خوبی است «برای اینکه خودمان را به خدا نزدیک کنیم، به کمال نزدیک کنیم، از مفاسد دور کنیم، از گناهان پاک کنیم.» ۱۳۷۶/۱۰/۱۲ «اگر ماها از سحر استفاده نکنیم، در این دنیای شلوغ، وقت دیگری نداریم برای خلوت با خودمان، با دلمان، با خدای خودمان.» ۱۳۹۸/۲/۱۰
- پرورش روح با روزه‌داری
یکی از این فرصتها، فرصت روزه‌داری است؛ اما نه فقط پرهیز از خوردن و آشامیدن. «روزه یک نوع پرورش روح شماست. شما می توانید اندام های روحتان را با روزه پرورش بدهید و تصفیه و پاکیزه بشوید و طهارت پیدا کنید.» ۱۳۶۹/۲/۶ لذا روزه «مایه تصفیه روح انسان و ایجاد زمینه طهارت قلبی روزه‌دار است.» ۱۳۹۰/۵/۲۹ و هدف از روزه‌ی ماه رمضان بنابر تصریح آیه‌ی قرآن «عبارت است از تقوا و افزایش این ذخیره‌ی معنوی در وجود انسان» ۱۳۸۴/۷/۲۹ - خودسازی
فرصت دیگر، فرصت علاج بیماری‌ها و خودسازی است «همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این دردهای بزرگ، بیماریهای مهلک و خطرناک، یعنی منیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، کبرها، حسدها، تعدیها، خیانتها، لاابالیگریها در ماه رمضان فرصت علاج پیدا می کنند، قابل درمان می شوند.» ۱۳۸۸/۶/۲۹ لذا «در ماه رمضان در حد توان خودمان باید مراقبت کنیم، رفتار خودمان را تصحیح کنیم؛ فکرمان را، قولمان را، عملمان را تصحیح کنیم؛ بگردیم اشکالاتش را پیدا کنیم، آن اشکالات را برطرف کنیم.» ۱۳۸۹/۵/۲۷ البته این اصلاح باید «در جهت تقوا» ۱۳۸۹/۵/۲۷ باشد. - توبه و انابه
یکی از فرصت‌های بزرگ ماه رمضان «توبه و انابه است.» ۱۳۸۸/۶/۲۹ «مسئله‌ی طلب مغفرت الهی است؛ از خدا بخشش خواستن» ۱۴۰۱/۱/۲۳ در حقیقت «استغفار به معنای این است که راه برگشت از خطا را انتخاب می کنیم. ما همه اشتباهاتی داریم، خطاهایی داریم، گناهانی داریم؛ استغفار به معنای انتخاب راه برگشت از این خطاها و این گناهان است.» ۱۴۰۲/۱۲/۹ و «این استغفار اگر درست انجام گیرد، باب برکات الهى را به روى انسان باز مى‌کند.» ۱۳۷۵/۱۰/۲۸
انس و تقرب با دعا
یکی از فرصتها، تلاش برای نزدیکی به خداوند متعال است: «ماه رمضان، خودتان را به خدای متعال نزدیک‌تر کنید، با خدا اُنس بگیرید، از خدا بخواهید، به خدا توکّل کنید.» ۱۴۰۲/۲/۹ «این دعای ابی‌حمزه‌ی ثمالی، این دعاهای روزها، این دعاهای شبها و سحرها، این‌ها حرف زدن با خداست، خواستن از خداست، نزدیک کردن دل به ساحت حریم عزت الهی است.» ۱۳۸۶/۶/۲۳ چون اُنس با خدا و ذکر او «تأثیرات معجزآسائى بر روى دل انسان دارد؛ دلهاى مرده را زنده می کند.» ۱۳۸۷/۶/۲۹
- تلاوت قرآن با تدبر
یکی از برکات و فرصت‌های دیگر ماه مبارک رمضان، تلاوت و انس با قرآن کریم است: «قرآن را بخوانیم، زیاد بخوانیم، با دقّت بخوانیم، با تدبّر بخوانیم.» ۱۴۰۰/۱/۲۵ چون «تلاوت قرآنی مطلوب است که انسان با تدبر بخواند و کلمات الهی را بفهمد، که به نظر ما می شود فهمید.» ۱۳۸۴/۷/۱۷ پس «با توجّه به خدای متعال بخوانیم، از خود خدای متعال در تلاوت قرآن طلب کمک کنیم و بدانیم که دل با قرآن جلا پیدا می کند.» ۱۴۰۰/۱/۲۵ - پرهیز از گناه و غفلت
علاوه بر این فرصتها، ماه رمضان «فرصت مغتنمی است که انسان تمرین اجتناب از گناه کند.» ۱۳۷۸/۹/۲۶ پرهیز از گناهان مقدم بر کارهای ایجابی و «جلوگیری از آلودگی و زنگار روح و دل است.» ۱۳۸۶/۶/۲۳ چون گناهان «نمیگذارند که انسان پرواز کند و اوج بگیرد.» ۱۳۷۲/۱/۴ همچنین این ماه فرصتی بی‌نظیر برای «پرهیز از هرچیزی است که ذهن و ضمیر انسان را از یاد خدا غافل کند.» ۱۳۷۸/۹/۲۶ و ذکر خدا در این ماه «دلها را متوجّه می کند و از غفلت خارج می کند.» ۱۴۰۲/۱/۱۵ البته بُعد دیگری در ذکر خدا وجود دارد و آن «تأثیر این ذکر در عمل است. وقتی ذکرالله حاصل شد، در عمل ما تأثیر می گذارد.» ۱۴۰۲/۱/۱۵ - انفاق و خیرخواهی
در زمینه اجتماعی نیز یکی از فرصت‌های بزرگ «سخت گرفتن بر خود و انفاق به دیگران» ۱۳۸۶/۷/۲۱ است تا «با چشیدن گرسنگی و تشنگی، به فکر گرسنگان و محرومان و فقرا بیفتیم.» ۱۳۸۱/۹/۱۵ در ماه مبارک رمضان «روحیه‌ی کمک به انسانها، روحیه‌ی تعاون در میان مردم رواج پیدا می کند. خودخواهی‌های انسان به نفع دیگرخواهی‌ها مغلوب میشود.» ۱۳۷۸/۷/۱۰ مانند افطاری‌های ساده‌ای که در شهرهای مختلف «افراد خیّر در مساجد، در معابر عمومی جمع میشوند، افطاری فراهم میکنند، مردم افطار میکنند.» ۱۳۸۷/۶/۲۹ که این خیرخواهی برای مردم «به طهارت نفسانی انسان منتهی میشود.» ۱۳۷۸/۷/۱۰ - فرصتِ تلطیف روابط اجتماعی
از دیگر برکات این ماه «فرصت اجر مضاعف برای اصلاح ذات‌البین است.» ۱۴۰۱/۱/۱۴ در ماه رمضان، فضای صفا و معنویت در سطح جامعه وجود دارد که از این فضا میتوان «براى ارتباطات صحیح و معنوى میان خودمان و دیگران استفاده کنیم و تصمیم‌هاى درست بگیریم، اقدامهاى درست بکنیم؛ خوشبینى را، اعتماد را، ایجاد محبّت را، خیرخواهى نسبت به یکدیگر را در ارتباطات خودمان دخالت بدهیم، و این بهره را از ماه رمضان ببریم که در روابط اجتماعى و روابط انسانى یک تلطیفى به‌وجود بیاوریم.» ۱۳۹۳/۴/۱۱
- فرصت شبهای قدر برای عروج معنوی
یک فرصت استثنایی در طول سال برای انسان، شبهای قدر است: «قلّه‌ی ماه رمضان، ایّام قدر و لیالی مبارکه‌ی قدر است… از فرصت بی‌نظیر توسّل و تضرّع و دعا و طلبِ از پروردگار عالم [باید] استفاده کنیم.» ۱۴۰۰/۲/۱۲ نکته‌ی مهم اینکه «در ماه رمضان – در همه روزها و شبها – دلهایتان را هرچه میتوانید با ذکر الهی نورانیتر کنید، تا برای ورود در ساحت مقدّس لیلةالقدر آماده شوید.» ۱۳۷۶/۹/۵ «ما باید امیدوار باشیم، دعا کنیم و بکوشیم از شبهای لیالی قدر برای عروج معنوی خود استفاده کنیم؛ کاری کنیم عروج کنیم و از مزبله مادی که بسیاری از انسانها در سراسر دنیا اسیر و دچار آن هستند، هرچه می توانیم، خود را دور کنیم.» ۱۳۸۳/۸/۱۵ - فرصتی برای تحوّل
نکته پایانی اینکه انسان در ماه رمضان می‌تواند «فرصتی پیدا کند که در آن بتواند روح را به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خدا تقرب جوید.» ۱۳۶۹/۱/۱۸ و با ارتباط با خداوند «بدون شک آن تحول اساسی و مطلوب، هم در ارواح و دلها و هویت اصلی انسانی ما و هم به تبع آن، در محیط زندگی و کار و تلاش و مبارزه‌ی ما، پدید خواهد آمد و به مقاصد اسلام نزدیک خواهیم شد.» ۱۳۶۹/۲/۷ چون اسلام، پیشرفت در هدف‌های مادی و معنوی و حل مشکلات جوامع اسلامی را منوط به تحولی عمیق در درون انسانها و جوامع اسلامی می‌داند «تا آن تحوّل در درون یک جامعه و در جوامع اسلامی به‌طور خاص ایجاد نشود و تا وقتیکه دلها با خدا آشنا نگردد و راه خدا به‌عنوان برترین راه و صراط مستقیم مورد توجّه و تبعیّت قرار نگیرد، مشکلات جوامع اسلامی حل نخواهد شد.» ۱۳۷۲/۱/۴
و ماه رمضان «در درون خود ارمغانهای ارزشمندی را در همین جهت برای ما دارد.» ۱۳۷۲/۱/۴ از طرفی تقویت اراده از خصوصیّات ماه مبارک رمضان است: «اراده یک ابزاری است که خدای متعال در وجود آحاد انسانها قرار داده است برای حرکت، برای پیشرفت» ۱۴۰۲/۲/۲ و «با این تقویت اراده است که میتوان گره‌ها را باز کرد و مشکلات بزرگ کشور را برطرف کرد.» ۱۴۰۲/۲/۲
