سخنران: حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر نصر الله آقاجانی مدیر گروه محترم علوم اجتماعی موسسه امام رضا(ع)
به گزارش روابط عمومی موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام، در این نشست که روز چهارشنبه مورخ ۳۰ آبان ماه ۱۴۰۳ در تالار شهید صدر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) برگزار شد، حجت الاسلام والمسلمین دکتر آقاجانی به سخنرانی پیرامون هویتشناسی انقلاب اسلامی از منظر امام خمینی(ره) پرداختند که در ذیل به بخش‌های از این سخنرانی ایشان اشاره میشود.
مقصود از هویتشناسی یعنی عناصری که چیستی و هستی انقلاب اسلامی را نشان میدهد، این عناصر هم ناظر به خاستگاه و عوامل تحقق انقلاب است و هم ناظر به کنشگران انقلاب اسلامی و هم ناظر به اهداف و غایات آن است. البته این سه عنصر نه متمایز از یکدیگر بلکه در راستای هم هستند.
یک پدیده انسانی و اجتماعی مانند انقلاب اسلامی و هر پدیده دیگری دارای سطوح مختلف محسوس و غیر محسوس از واقعیت در حیات انسانی است. همچنین معرفت ما به موضوعات و پدیده‌ها به تناسب سطوح واقعیت، دارای تنوع و مراتب است. لذا در بررسی واقعیتهای انسانی و پدیدههای اجتماعی از قبیل انقلاب اسلامی نیازمند رویکرد عرفانی، فلسفی، فقهی، کلامی، اجتماعی، تاریخی و تمدنی اجتماعی هستیم.
امام در تبیین هویت انقلاب اسلامی نگاه جامعی دارد و خاستگاه این نگاه هم جامعیت خود اسلام است. سه عنصر مهم و پرتکرار در ادبیات امام برای هویت انقلاب اسلامی عبارتند از: ۱- اسلامیت انقلاب، ۲- مردمی بودن انقلاب ۳- طاغوت ستیزی و استکبار ستیزی انقلاب. هویت همه این عناصر به اسلامیت باز میگردد و همه آنها مشترک بین خاستگاه، کنشگران و غایات انقلاب است.
فایده این بحث چیست؟
مهمترین فایده این بحث این است که افراد و خودمان تا کجا با انقلاب همراه بودیم و هستیم و خواهیم بود؟
پاسخ این سؤال در گرو بازشناسی هویت انقلاب است. اگر هویت جامعیت اسلام را قبول نداشته باشیم، انقلاب را تمام شده تلقی میکنیم و توسعه و بسط انقلاب را در همه حوزهها نخواهیم پذیرفت لذا از پشیمانی، دلزدگی، خستگی نسبت به انقلابی بودن سخن خواهیم گفت. چهل سال شعار انقلابی دادیم بس است. اگر هویت انقلاب را تنها محدود به سقوط حکومت شاهنشاهی گذشته بدانیم، هدف انقلاب محقق شد و در ادامه با آن همراه نیستیم. اگر هویت مردمی انقلاب را باور نکنیم یا تفسیر غلطی داشته باشیم، بین صاحبان اصلی انقلاب و دیگران نمیتوانیم تمایز قائل شویم و مردم را در حاشیه قرار خواهیم داد. اگر هویت طاغوت ستیزی و استکبار ستیزی انقلاب را به رسمیت نشناسیم، از مواجهه با قدرتهای استعماری دست برمیداریم و به نحوی با آنها کنار میآییم.
از نظر امام اولين و مهمترين خصيصه اين نهضت، اسلامى آن است. دومين خصيصه آن اين است كه نهضتى است مردمی و بدون هيچ گونه وابستگى به خارج. ویژگی سوم آن اين است كه خواستار تغييراتى اساسى در همه ابعاد جامعه ايرانى است كه از سقوط شاه، برچيده شدن نظام شاهنشاهی تا استقرار کامل حكومت اسلامى و نظام جمهوری اسلامی. نوع نگاه امام به اسلام بسیار تعیین کننده ماهیت انقلاب اسلامی است. امام از کدامین اسلام سخن میگوید؟ مقصود امام از اسلام، اسلامی است جامع تمام جهات مادی و معنوی از تولد تا مرگ و بعد از مرگ انسان و از فرد تا جامعه، از معنویت تا سیاست را شامل میشود. اسلامی است که عباداتش در سیاسات و سیاساتش در عبادات ادغام شده است.
امام با نگاه جامع به اسلام، انقلاب اسلامی را در راستای همان اسلام جامع میداند و آن را از جنس انقلاب انبیاء و انقلاب پیامبر گسترده و عمیق تلقی میکند. تحقق اسلام جامع مورد نظر امام، نیازمند شرائط وجودی و زمینهای فراوانی است. یکی از آنها نفخ غیرت اسلامی در مردم و بیداری آنها است. این غیرت سبب ایجاد انرژی برای قیام میشود. لذا یکی از مهمترین ویژگی امام خمینی غیرت دفاع از دین است. از همان ابتدائی که در راه بیداری امت قدم برداشت، این غیرت دفاع دینی بود که به او انرژی میداد بلکه مبدأ قدرت و تحرک برای امت اسلامی میشد. نیرو و عامل وجودی دوم برای تحقق انقلاب قیام برای خدا است. امام این آیه شریفه قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ﴿سبأ-۴۶﴾ بارها تکرار کردند تا موتور محرکی برای تحقق انقلاب اسلامی باشد.
امام خمینی تفاوت انقلاب اسلامی با سایر انقلابها در گذشته تاریخی ایران را در این میداند انقلاب ما، قیام اسلامی است و نه قیام ملی. انقلاب ما برنامهای الهی است که همه مردم را در سراسر کشور به صحنه آورد و این یک کار بشری نیست. این یکی از ابعاد مهم هویتی انقلاب اسلامی است. دو بعد دیگر آن یکی مردمی بودن و دیگری طاغوت ستیزی و استکبار ستیزی است که فرصت ادامه بحث را نداریم.
