به همت معاونت پژوهش مؤسسه امام رضا(ع)
نشست علمی «نقش شیعیان در سیره نگاری» برگزار شد
حجت الاسلام حسینیان مقدم به سه رویکرد کلی در سیره نگاری تاریخ ائمه اطهار علیهم السلام اشاره کرد و گفت: سه رویکرد فضائلی، چالشی و تخصصی در سیره نگاری وجود دارد، «ابان ابن تغلب» با رویکرد فضائلی در زمان خودش مرجع شیعه و سنی بوده است؛ لذا ابان از امام محمدباقر عليه السلام کسب تکلیف کرد؛ ایشان فرمودند: در مسجد مدينه بنشين و برای مردم طبق مبانی خود آنها فتوا صادر کن؛ در ذیل آن رویکرد چالشی و تخصصی وجود دارد که رویکرد چالشی در نهایت به دیدگاه غالیان در سیره نگاری ختم شده است.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(علیه‌السلام)، نشست علمی «نقش شیعیان در سیره نگاری» با ارائه حجت‌الاسلام حسین حسینیان مقدم، دانشیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در حضور جمعی از طلاب و پژوهشگران رشته تاریخ اهل بیت علیهم السلام و به همت معاونت پژوهش مؤسسه امام رضا(ع) در سالن جلسات این مؤسسه برگزار شد.
حجت الاسلام حسینیان مقدم به سیره نگاری مسلمانان در تاریخ اسلام اشاره کرد و اظهار داشت: سیره نگاری به معنای شرح حال نویسی، بیان تاریخ، حوادث و احوالات یک شخص، خاندان و گروه است؛ بنابراین سیره نگاری به معنای سیره نبوی صلی الله علیه و آله یا اهل بیت علیهم السلام است که با سیره گویی تفاوت دارد.
وی نخستین سیره نگاری شیعه را مربوط به دوران حکومت امام علی علیه السلام دانست و خاطرنشان کرد: «عبیداللّه بن ابی رافع» از یاران مخلص و با وفای امیرالمؤمنین علیه السلام بود و كتاب «تسمیة من شهد مع امیرالمؤمنین الجمل و صفّین و النهروان من الصّحابه» را با هدف اثبات حقانیت جایگاه امام علی علیه السلام نوشت که در آن به جایگاه ایشان بر اساس طرفداری و پشتیبانی صحابه اعم از مهاجر، انصار و دیگران استناد شده است.
دانشیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تبیین سه رویکرد کلی در سیره نگاری تاریخ ائمه اطهار علیهم السلام یادآور شد: سه رویکرد فضائلی، چالشی و تخصصی در سیره نگاری وجود دارد، رویکرد فضائلی را «ابان ابن تغلب» ابداع کرد و برای اثبات حقانیت امام علی علیه السلام به فضائل ایشان استناد می کرد، برخلاف سیره نگاری «ابی رافع» که به صحابه و حامیان حضرت استناد کرده است.
وی رویکرد «ابان ابن تغلب» را علمی و تعاملی خواند و گفت: ابان چون فقیه بود، با رویکرد حدیثی، فضائلی از شأن و جایگاه امام علی علیه السلام دفاع کرده است و با بیان حقایق و فضائل اهل بیت علیهم السلام به روشنگری و هدایت مردم پرداخته و از هرگونه بدگویی خلفای سه گانه و چالش با اهل سنت پرهیز کرده است.
حجت الاسلام حسینیان مقدم، رویکرد تعاملی «ابان ابن تغلب» را مورد پسند شیعه و سنی خواند و تأکید کرد: ابان در زمان خودش مرجع شیعه و سنی بوده است و حتی بزرگان اهل سنت، اخبار و روایات ابان را نقل می کردند؛ لذا ابان از امام محمدباقر عليه السلام کسب تکلیف کرد؛ ایشان فرمودند: در مسجد مدينه بنشين و برای مردم طبق مبانی خود آنها فتوا صادر کن؛ هنگامی هم که از دنیا رفت، امام صادق علیه السلام سوگند ياد كردند كه موت ابان، دل مرا به درد آورد.
وی رویکرد چالشی را دومین روش سیره نگاری شیعه عنوان کرد و گفت: «جابر بن یزید جعفی» مبدع رویکرد چالشی است و «عبدالله بن میمون قداح» با این که از شاگردان «ابان ابن تغلب» است؛ اما از رویکرد چالشی جابر جعفی پیروی می کند و به بدگویی و تبری از خلفای سه گانه می پردازد.
دانشیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، پیامد افراط در رویکرد چالشی را دیدگاه غالیان نسبت به ائمه اطهار علیهم السلام دانست و تصریح کرد: از دل رویکرد چالشی، سیره نگاری غالیان به وجود آمد که نجاشی، صاحب کتاب رجال، آنها را فاسدالمذهب می خواند؛ اما علی ابن ابراهیم قمی، آنها را تعدیل می کند.
وی به رویکرد تخصصی در سیره نگاری اشاره کرد و گفت: برخی با نگاه تخصصی و به تعبیری فراجناحی به سیره نگاری روی آوردند که رویکرد «ابی مخنف» این گونه است؛ گرچه مقتل وی در میان شیعه برجسته است، اما از سیره نگاری اش استقبال نشده است.
حجت الاسلام حسینیان مقدم به چالش عرب گرایی و عجم گرایی در سیره نگاری پرداخت و افزود: تقریبا تا قرن پنجم، هیچ گونه انگیزه شعوبی و چالشی میان عرب و عجم در سیره نگاری نبوده است، اما سیره نگاری شیعیان، موجب شد که انحصار سیره نگاری شکسته شود و از یک مکان مشخص و جریان خاص به جهان اسلام منتقل شود و در میان مسلمانان گسترش پیدا کند.
